Astrofizik Notlarım (1) : Hertzsprung - Russel Diyagramı

Nerede okuduğumu anımsayamadım, bir fizikçi şöyle demişti; HR diyagramı astronomlar tarafından fizikçiler astronomiden pek anlamasan diye oluşturulmuş olabilir. Şaka bir yana Hertzsprıng - Russel diyagramı yıldızların evrimininden iç yapılarına kadar çok farklı konularda bilgi içerir. Bu sebepten ilk not H-R Diyagramına dair.

• Ejnar Hertzsprung ve Henri Russell'a saygıyla

Yıldızların çoğu anakolda toplanmıştır. Anakoldaki yıldızlar ''Hidrosatatik dengededir.'' Yıldızların kütlesi yıldız evriminde en önemli niceliktir ve genellikle yıldızlar 1/10 Mgüneş  ile 10 Mgüneş aralığındadır. 

H-R Diyagramı bize ne söyler?

Eğer bir H-R diyagramını doğru okuyabilirsek bir yıldızın,

Etkin Sıcaklığını , Renk ölçeğini • Tayf Türünü • Işınım sınıfını • Toplam ışınım gücünü • Mutlak parlaklığını • Yüzey çekim ivmesini • Uzaklığını • Kütlesini • Yarıçapını (Süperdev mi?, dev mi?, cüce mi?, beyaz cüce mi? olduğunu bir başka deyişle) • Yaşını • Kabaca kimyasal bileşimini • Evrimsel durumunu • Değişen yıldız olma ihtimalini • Ne zaman doğduğunu • Ne zaman evriminin hangi aşamasına geleceğini • Ne zaman ve nasıl öleceğini  • Öldükten sonraki akıbetini (Karadelik mi?, Nötron yıldızı mı?, beyaz cüce mi?, süpernova, mı... ?)

direkt ya da dolaylı olarak öğrenebiliriz.

Aynı tayf türünde olan yıldızları parlaklık farklarına göre de ayırt edebiliriz. Morgan Keenan ve Kellman tayfsal sınıflamanın yanına parlaklık sınıflamısını ekleyerek iki boyutlu MKK Sınıflamasını geliştirmişlerdir.  Işınım sınıflarına sınıflandırma aşağıda görebilirsiniz.

Işınım Sınıfları ve Sınıflama

Buna göre Güneş'in G2V sınıfından bir yıldızdır. Vega AOV , Aldebaran K5III Sirius A1V (Soğuk bileşeni DA2) tayf türündendir.

 Tüm Notlar Astrofizik Notlarım

Kaynak 

9.-AST202-Astronomi-II-HR-Diyagramı-2014-2015-Bahar.pdf / http://www.tolgahan.net