Astronomiye Farklı Bir Yaklaşım: Origami

Belki daha önce astronomiyi ve origamiyi birlikte düşünmemiştiniz. Ama orimagi eğlenceli bir kağıt katlama sanatından daha fazlası. Bunun böyle olduğunu 2 yıl önce Bursa Hüdavendigar Parkı'nda düzenlenen Bursa Gökyüzü Gözlem Şenliği'nde Origami ile Astronomi atölyesini görünce fark ettim. Alışılagelmişin dışındaki bir astronomi atölyesi, ya da benim için öyle idi en azından. Bu atölyeyi o zaman olduğu gibi bu yılda Nilüfer'deki 3. Bursa Gökyüzü Gözlem Şenliği'nde Seda Altay gerçekleştirdi. Çocuklar astronomiyi bir de bu şekilde öğrendiler. Seda öğretmenin bu çalışmaları elbette Bursa'daki şenliklerle sınırlı değil. Pek çok yerde bu tip atölyeler yapıyor. Zaten çok keyifli bir aktivite olan origami astronomi gibi bilimlerle birleşince daha da öğretici bir hal alıyor.

Fotoğraf: Seda Altay, Nilüfer/Bursa

Eğitimde origaminin kullanılması şüphesiz öğrenmeyi kolaylaştırıp dersten alınan keyfi artırır.

Origamiyi eğitimde astronomi ile ilgili çeşitli kavramların öğretmede nasıl kullanabiliriz?  Öncelikle bir öğretmenseniz; origamiyi tüm derslerinize entegre edebilirsiniz. Zaten matematik ve geometri ile çok ilişkili. Bir fen dersinde ekosistem, besin zinciri, tehdit altındaki türleri tanıtmada hayvan ve bitki modelleri katlatarak öğrencilerin birer proje yapmalarını sağlayabilirsiniz mesela. Bu kullanım diğer tüm derslere de öğretmenin yaratıcılığına bağlı olarak esnetilebilir. Astronomi ile ilgili öğrencilerle, yıldız modelleri, güneş, gezegenler, astronot, teleskop, çeşitli roket modelleri, takımyıldızı modeli, gibi çeşitli modeller katlayarak bunlarla ilgili bir ders tasarımı oluşturabilirsiniz. Böylece öğrenciler hem katlamaktan keyif duyacaklar, hem de öğrenmeleri gereken konuyu daha aktif bir katılımla öğreneceklerdir diyor Seda Altay.

Atölyeden bir görünüm

Peki eğitimde öğrenimi kolaylaştırıp zevkli hale getirmesinin yanında origamiden başka nasıl yararlanabiliriz. Origami uzay teknolojisinde kullanıldı ve bu yeni değil!

Origaminin uzay teknolojisi ve mühendislikte kullanım alanı geniş. Japon astrofizikçi Koryo Miura tarafından 1980'li yıllarda origami ile temellendirilerek, hazırlanan uydu güneş paneli (Miura katlaması) ile ilk origami 1995 yılında uzaya gitmiş bulunuyor.

Koryo Miura, Kaynak Vikipedi

 Miura Katlmasının Seda Altay tarafından yapılmış örnekleri aşağıdadır. 

Origami bize teleskop camlarını tıpkı bir kağıdı katlar gibi katlayıp açıldığında çok daha fazla alana yayılabilen teleskoplar yapma şansı tanıyor. Eğer uzayda çalıştırılmak üzere bir teleskop yapılıyorsa yapımı kadar uzaya gönderilmesi de zahmetlidir. Daha fazlasını görmek için yapılan daha büyük teleskopların kendisi gibi gönderilmesi de zahmetlidir. Origamiden faydalanarak gerçek boyutundan çok daha az alan kaplayacak şekilde uzaya teleskopları gönderebiliriz. Uzayda büyük çaplara sahip teleskoplar evrenin çok daha derin noktlalarının aydınlatılması demek. Daha derine, daha uzağa bakmak önemli keşifleri de getirecektir.

Brigham Young Üniversitesi araştırmacıları ve  origami uzmanı Robert Lang'ın ortak çalışması ile geliştirilen Eyeglass isimli uzay teleskobunda da yine origamiden esinlenilmiş. 

Zirbel ve Trease origami uzmanı Robert Lang ile (Solda) , Lary Howel (Sağda)

Teleskobun prototipi sorunsuz çalışıyor ve bir sonraki aşama projenin tam olarak hayata geçirilmesi için gereken fon desteğinin bulunması. Teleskop şu anda uzayda bulunan Hubble Uzay Teleskobundan daha büyük ve yetenekli. Bu paragrafın üstünde bir görseli yer almakta. Burada kullanılan temel mantığı yine Seda Altay tarafından yapılan aşağıdaki modellemelerde aşama aşama görebilirsiniz.

1

2

3

4

5

6

7

8

Nasıl, harika fikir değil mi?

Burada da yine origamideki en temel işlevlerden katlama mantığı kullanılmış.

Çalışma ve Görsel: Seda Altay

Bu yazının kapak görselinde bulunan teleskobun yer kaplama sorunu böyle çözülmüş oluyor. Aşağıdaki görsel bu durumu somut bir şekilde özetliyor. Teleskobun bu şekilde büyük olması gözlenen objelerin daha keskin (net) görüntülerini elde etmemize olanak tanıyacak. Hubble Uzay Teleskobu işini beklenenden iyi yapan harika bir optik teleskop olsa da bilim ve teknolojideki ivmeli gelişimler daha büyük bir teleskobu zorunlu kılmıştır. 

Robert J. Lang

Şüphesiz astronomi ve diğer bilimlerin öğretilmesinde bu tarz yaklaşımlar ilgi çekici ve keyifli. Benzer şekilde origaminin mühendislik ve uzay teknolojilerinde kullanımının yaygınlaştırılması daha verimli ve daha az maliyetli gözlem araçlarının bilime kazandırılmasına katkı sunuyor. Çeşitli kaynaklarda bu projelerle ilgili daha detaylı teknik bilgiler içeriyor. Bu yazı ile amaç origaminin keyif verici bir sanat olmasının ötesinde bilimde, özellikle astronomide nasıl kullanıldığının okuyuculara aktarılması. İleri okuma için yazının sonunda çeşitli bağlantılara yer verildi. 


Bu yazının hazırlanmasında  emeği geçen Seda Altay'a çok teşekkürler. 
Origami hakkında çok daha fazlasını öğrenmek isterseniz, Seda Altay'ı @origamistseda kullanıcı adıyla İnstagram üzerinden takip edebilirsiniz. Ayrıca kendisine ait ve yine origami ile ilgili keyfili bilgiler içeren bloğuna göz atabilirsiniz;

Hobi Origami Bloğu

Seda Altay ile Bursa Gökyüzü Gözlem Şenliği'nden bir görüntü

Yazı ile ilgili önemli linkler:

Eyeglass Telescope

phys.org (İlgili İçerik)

Huffington Post (İlginç Bir Yazı)

Ayrıca severek takip ettiğim Gökgünce bloğunda konuyla çok ilgili bir yazı

Daha fazla gökbilim; Ekspres Kitap | Güneş Sistemi Hakkında ''Neredeyse'' Her Şey